نادیا انجمن، چه بمیرم چه بمانم

نادیا انجمن: "چه بمیرم، چه بمانم" ...

نویسنده صبور سیاسنگ

من - لیلی تیموری - هجدهم نوامبر 2005 [سیزده روز پس از مرگ نادیا انجمن] با نثاراحمد پیکار رئیس پلیس جنایی ولایت هرات تلفونی تماس گرفتم. فشردۀ این مصاحبۀ اختصاصی در شمارۀ دوم مجلۀ "اثـر" (فبروری 2006) آمده است

لیلی: نادیا چرا و چگونه به ‌قتل رسید؟

پیکار: هرچند ازدواج نادیا با شوهرش به اساس آشنایی‌ها و دوستی‌های قبل از ازدواج بود، هر دو در فاکولتهٔ ادبیات هرات کار می‌کردند و با عشق و علاقه ازدواج کرده بودند. نظر به گفتار شوهر نادیا و مادر شوهرش، قرار بود روز عید او و شوهرش جایی عیدی بروند. نادیا از شوهرش تقاضا نموده بود که زودتر به خانه بیاید. بر خلاف این‌ خواسته، شوهر ناوقت به خانه می‌رسد و جنگ دعوا بین هر دو بالا می‌گیرد، به حدی‌که کار به لت‌وکوب می‌کشد.

شوهر نادیا اقرار کرده که من فقط او را یک سیلی زدم. ولی قسمی که شخصاً جسد را در شفاخانه دیدم، دور یک‌چشم خانم انجمن شدیداً ضربه‌ خورده بود. بررسی نشان می‌دهد که مادر شوهر هم در این قتل دست داشته و در حین قتل حضور داشته، اما بعد از این واقعه از خانه فرار کرده و حتا طفل شش‌ماهۀ خانم انجمن را تنها رها کرده بود. پولیس طفل را به یکی از همسایه‌ها تحویل داده است. وقتی از مادر شوهر مقتول پرسیدیم که چرا فرار کردی؟ گفت: ترسیدم که برادر نادیا مرا کتک نزند.

لیلی: آیا دیر آمدن به خانه و گفت‌وگو روی هم‌چو موضوع با همین سادگی سبب قتل شده یا چیزهای دیگری هم شنیده‌اید؟

پیکار: قرار افواهات مادر شوهر مقتول در قتل او دست داشته و دوسیه فعلاً نزد حارنوال است.

لیلی: در رسانه‌های خبری آمده که نادیا انجمن در اثر لت‌وکوب شوهرش کشته شد. آیا آثار لت‌وکوب هم در بدن او دیده شده شده است؟

پیکار: من تنها صورتِ مقتول را دیدم. داکترها می‌خواستند جسد را جهت تحقیق به مرکز بفرستند. متأسفانه فامیل خانم انجمن اجازه نداد.

لیلی: قراری که می‌شنویم، خانم انجمن بعد از ازدواج کم‌تر در محافل ادبی شرکت می‌کرد و شوهرش مخالف حضور او در محافل ادبی بوده است؟

پیکار: بلی شنیده شده که مدت چهار یا پنج ماه بود که مناسباتِ این دو نفر خوب نبود. تحقیقات هنوز جریان دارد تا اصل گپ معلوم شود.

لیلی: تا جایی‌که همه خبر دارند، وضعِ زنان در هرات از چند سال به این‌طرف خیلی وخیم شده و به‌خصوص خودسوزی‌های زنان یک تراژیدی بس بزرگ اجتماعی است. آیا به محرومیت و محکومیت طاقت‌فرسایی مواجه هستند؟

پیکار: خودسوزی‌ها چند علت دارد: (۱) ازدواج‌های اجباری: پدرها دختران‌ شان را در بدل پول می‌فروشند (۲) فقر، بی‌چار‌گی و اقتصاد ضعیف، (۳) عدم توافق (۴). فقر فرهنگی، جهالت و نادانی‌ها

لیلی: این‌گونه بدبختی‌ها متأسفانه در سراسر وطن حکم‌فرماست، ولی زن‌ها خود را نمی‌سوزانند. آیا دست بیگانه در راه اندازی همچو معضله دیده نمی‌شود؟ به‌خصوص همسایه‌ها؟

پیکار: فکر نمی‌کنم.

لیلی: اولین باری که زنان خود را آتش زدند، کدام دوره بود؟

پیکار: زمان طالـ.ـبان.

لیلی: تا ‌حال چند زن خود را آتش زده‌اند؟

پیکار: از ده زن تجاوز نمی‌کند.

لیلی: چندی قبل روی همین موضوع مصاحبه داشتم با رئیس صحت عامهٔ ولایت هرات. ایشان فرمودند که تا به‌حال پنج‌صد زن خود را آتش زده اند. شما می‌گویید که از ده زن تجاوز نمی‌کند. کدام رقم صحیح‌تر است؟

پیکار: تعداد زنانی‌که عمداً خود را سوخته‌اند، از ده تجاوز نمی‌کند؛ اما بعضاً واقع شده که یک خانواده با محبت دور هم نشسته بودند، ناگهان اشتوپ‌هایی ‌که برای پخت‌و پز استفاده می‌شوند، انفلاق کرده و هر که نزدیک بوده سوخته است.

لیلی: این‌گونه سوختن حادثه است و در همه‌جا به‌گونه‌های مختلف رخ می‌دهد. به‌هر حال، حتا اگر ده زن - قرار گفتهٔ شما - خود را آتش زده اند، این یک رقم بزرگ و قابل تشویش است. مقامات دولت و سازمان‌های حقوق بشر به‌خصوص برای زنان باید اقدامات جدی را در زمینه اتخاذ نمایند.

البته، از این‌که حاضر شدید به سوالاتم جواب دهید، از شما سپاس‌گزارم، مخصوصاً که آن‌جا ناوقتِ شب است. تلفون من شما را از خواب بیدار کرد.

پیکار: ما همیشه در خدمت حاضر هستیم. از شما هم تشکر.

یادداشت سیاسنگ

ارزش این گفت‌وشنود که زیادتر مایۀ تحقیقی دارد، در تاریخ تهیه و نگارش آن نهفته است. تا جایی که رسانه‌های درون‌مرزی و برون‌مرزها نشان می‌دهند، لیلی تیموری - شاعر، نویسنده، نقاش و خوش‌نویس افغانستان در باخترزمین - نخستین پویش‌گر پردازندۀ به پروندۀ مرگ نادیا انجمن از زبان رئیس پلیس جنایی ولایت هرات است.

بی‌نیاز از یادآوری خواهد بود که مانند هر مصاحبۀ دیگر، مسئوولیت درست یا نادرست بودن پاسخ‌های نثاراحمد پیکار به دوش خودش است.

هرکه در این زمینه، آگاهی دارد، می‌تواند - در پرتو آزادی بیان - بنویسد.